Günümüzde tüketiciler, iş ortakları ve yatırımcılar sadece fiyat ve kaliteye değil, üretim süreçlerinin etik, sosyal ve çevresel etkilerine de dikkat ediyor. Bu noktada Kurumsal Sosyal Sorumluluk (CSR) denetimleri, şirketlerin ulusal ve uluslararası pazarlarda kabul görmesi açısından vazgeçilmez hale geliyor.
Ancak CSR alanında birçok farklı sistem, platform ve standart mevcut. Bu yazıda, daha öncede ayrıntıları ile incelediğimiz ve sıkça karşılaştığımız üç önemli sistem olan Amfori BSCI, SEDEX/SMETA ve SA8000 arasındaki farkları sade bir dille özetliyoruz.
🔍 1. Amfori BSCI (Business Social Compliance Initiative)
Kapsam:
Avrupa merkezli olan BSCI, tedarik zincirinde sosyal uyumu sağlamak amacıyla kurulan çok paydaşlı bir girişimdir. Denetimler Amfori BSCI Davranış Kuralları temelinde yürütülür.
Ana Odak Alanları:
- İş sağlığı ve güvenliği
- İnsan Kaynakları ile entegre edilen Sosyal Yönetim Sistemi
- Çocuk işçiliğinin önlenmesi
- Zorla çalıştırmanın önlenmesi
- Ayrımcılığın Önlenmesi
- Adil ücretlendirme
- Çalışma saatleri ve Ücretler
- Sendikal haklar
- Çevresel Uygulamalar
Öne Çıkan Yönü:
Tek tip bir davranış kuralı çerçevesi sunar. Üyelik gerektirir ve denetimler yalnızca onaylı denetim firmaları tarafından yapılır. Ayrıca denetimler sadece marka talebi ile yapılır. Farklı müşterilerle de paylaşılabilir.
📎 Kaynak: Amfori BSCI – http://www.amfori.org
🔗 2. SEDEX / SMETA (Sedex Members Ethical Trade Audit)
Kapsam:
Sedex, tedarik zinciri boyunca etik ticaret verilerinin paylaşıldığı bir platformdur. SMETA (Sedex Members Ethical Trade Audit) ise Sedex’e özel geliştirilen denetim metodolojisidir. ETI Base Code / ETI Davranış Kurallarını temel alır.
Ana Odak Alanları:
- İş sağlığı ve güvenliği
- Çalışma koşulları: Çalışma Saatleri ve Ücretler
- İş etiği (yolsuzluk, rüşvet gibi)
- Çevresel uygulamalar (isteğe bağlı)
- İnsan Kaynakları ile entegre edilmiş bir Sosyal Yönetim Sistemi
Öne Çıkan Yönü:
Kapsayıcı ve esnek yapısıyla hem alıcı hem tedarikçi firmalar için şeffaf veri paylaşımı sağlar. Üyelik zorunludur, denetim sonuçları farklı müşterilerle paylaşılabilir. Denetim talebi kendiliğinden gerçekleştirilebilir.
📎 Kaynak: Sedex Global – http://www.sedex.com
🌍 3. SA8000 (Social Accountability 8000)
Kapsam:
SA8000, Social Accountability International (SAI) tarafından geliştirilen ve sertifika temelli bir sosyal uygunluk standardıdır. ISO benzeri yapıdadır ve bağımsız denetimlerle belgelenir.
Ana Odak Alanları:
- Zorla çalıştırma
- Çocuk işçiliği
- Ayrımcılık
- Disiplin uygulamaları
- Çalışma saatleri ve ücretler
- Sağlık ve güvenlik
- Örgütlenme özgürlüğü
Öne Çıkan Yönü:
Denetime tabi değil, belgelendirmeye yöneliktir. Sistem kurulumunu, sürekli iyileştirmeyi ve iç tetkikleri zorunlu kılar. ISO 9001 ve ISO 45001 gibi sistemlerle entegre edilebilir.
📎 Kaynak: SAI – http://www.sa-intl.org
📌 Karşılaştırmalı Özet Tablo:
| Özellik | Amfori BSCI | SEDEX / SMETA | SA8000 |
|---|---|---|---|
| Kuruluş Yeri | Avrupa | İngiltere | ABD |
| Üyelik Zorunluluğu | Evet | Hayır | Hayır |
| Denetim Türü | Uyumluluk: Puanlama var | Etik Ticaret Denetimi: Puanlama yok | Sertifikasyon |
| Paylaşılabilirlik | Sınırlı | Yüksek | Firma isterse |
| Odak Konular | Sosyal Uyumluluk | Sosyal + Etik + Çevre (ops.) | Sosyal Sorumluluk (detaylı) |
| Sertifika Verir mi? | Hayır | Hayır | Evet |
🎯 Sonuç:
Şirketler için en uygun CSR denetim sistemi, sektöre, müşteri beklentilerine ve ihracat pazarlarına göre değişkenlik gösterir. Ancak ortak amaç, işyerinde insan onuruna yakışır koşulları sağlamaktır.
Bu sistemleri bilmek, sadece denetime hazırlık için değil; aynı zamanda sürdürülebilir büyüme, itibar yönetimi ve markalaşma açısından da kritiktir.
📚 Kaynakça:
- Amfori BSCI – http://www.amfori.org
- Sedex Global – http://www.sedex.com
- Social Accountability International – http://www.sa-intl.org
- ETI Base Code – Ethical Trading Initiative – http://www.ethicaltrade.org
- ISO and SA8000 Integration Guide – http://www.iso.org
- Ayşem Ece YALÇIINKAYA, Tedarik zinciri yönetiminde etik ticaret platformlarının ve global optimizasyon sürecinin sürdürülebilirlik açısından etkileri (İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023) https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorgu Tez no: 779331
🖋 Dr. Ayşem Ece Yalçınkaya – Veri Analizi ve Yönetim Sistemleri Eğitmeni, Denetçi ve Süreç Mimarı
KalitEce's Blog 